«بینا»؛ موشک مدرن جنگنده‌های ایران برای کور کردن چشم دشمنان +عکس
گروه دفاع و امنیت مشرق - آخرین دستاورد موشکی کشورمان برای هواپیماهای رزمی سرنشیندار، موشک هوا به سطح هدایت لیزری پیشرفته "بینا" است که چندی پیش معرفی شد. این سلاح با بهرهگیری از آخرین فناوریها در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، طراحی، ساخته و با کمک نیروی هوافضای سپاه آزمایش شده و انواع دیگری از آن نیز در آینده معرفی می‌شود.
مهمات هدایت‌شونده در دنیا برای پاسخ به نیازهایی همچون کاهش بمبها یا موشکهای مصرفی برای انهدام یک هدف و کاستن از تعداد هواپیمای درگیر در هر عملیات تهاجمیتوسعه یافتند که این موارد در نهایت به کمتر شدن هزینهها، استهلاک تجهیزات و کاهش احتمال از دست رفتن هواپیما در عملیات منجر میشد. یکی از گونههای پرکاربرد سلاحهای هدایت شونده هوا به سطح بمبها و موشکهای هدایت شونده با پرتو لیزر هستند.
روش پر استفاده در هدایت لیزری مهمات هواپرتاب به این ترتیب است که یک کاربر از طریق نشانهگذار، پرتو لیزر را به هدف تابانده و بازتاب این پرتو که به سمت بالا به شکل یک قیف جهت گرفته است توسط جست‌وجوگر (Seeker) موجود در دماغه موشک دریافت شده و بر مبنای تشخیص اختلاف زاویه این پرتو با مسیر موشک، فرامین هدایتی برای تصحیح مسیر آن ارسال می‌شود تا با حرکت به داخل این قیف لیزری، موشک به طور دقیق، یعنی با خطایی در حد چند متر به هدف برخورد کند.
در این روش که هدایت نیمه‌فعال لیزری نامیده شده نشانهگذار باید تا لحظه برخورد موشک روی هدف تمرکز داشته باشد. در صورتی که این عمل نشانهگذاری توسط هواپیما اجرا شود با توجه به محدودیتهای مانوری ایجاد شونده برای حفظ دقت نشانهروی، عملاً این هواپیما فلج بوده و احتمال مورد اصابت قرار گرفتن آن زیاد است.
البته برای رفع این مشکل نیز راه حلهای مختلفی از جمله اصلاح راهکنش (تاکتیک) مورد استفاده و هدفگذاری توسط پهپادها یا نفرات زمینی وجود دارد.
برای نخستین بار، بمبهای هدایت لیزری در دهه 1960 میلادی در آمریکا توسعه داده و در جنگ ویتنام به کار گرفته شد. بعدها موشکهای هدایت لیزری نیز ساخته شدند تا قابلیتهای این نوع هدایت دقیق با برد و سرعت بیشتر موشکها ترکیب شود. در واقع هر چند موشکها گرانتر از بمبها هستند اما برد و سرعت بالاتر آنها هواپیمای شلیک‌کننده و نشانهگذار را از خطر پدافند دشمن، بیشتر مصون داشته و سرعت بسیار بالای موشکها نیز مدت زمان مورد نیاز برای فرایند نگهداشتن پرتو لیزر روی هدف را کاهش میدهد.
در ایران بمبهای لیزری که پیش از انقلاب از آمریکا خریداری شده بود توسط هواپیماهای اف-4دی فانتوم نیروی هوایی ارتش (نهاجا) در جنگ تحمیلی مورد استفاده قرار میگرفت که هر چند منجر به انهدام دقیق هدف میشد اما به دلیل آسیبهای وارده از سوی پدافند دشمن به جنگندهها عملاً باعث وارد شدن خسارت جدی به هواپیما و حتی از دست رفتن آن برای اجرای مأموریتهای بعدی میشد.
پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران متخصصان نهاجا دست به کار شده و چند نسل از موشکهای هدایت لیزری را که ستار 1 و 2 و 3 نامیده شد به همراه یک نمونه بمب لیزری و سامانه هدفگیری مربوط به آنها توسعه داده و به خدمت عملیاتی درآوردند.
چندی پیش با گذشت سالها از ساخت این سلاحها آخرین نمونه از موشکهای هدایت لیزری هوا به سطح به نام بینا که با بهرهگیری از آخرین فناوریهای آیرودینامیک، سازه، سرجنگی، پیشران سوخت جامد پیشرفته و سامانههای هدایتی به روز توسط وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شده، رونمایی گردیده است.
تا کنون مشخصات عملیاتی و ابعادی از این موشک اعلام نشده اما بر اساس تصاویر منتشر شده میتوان طول این موشک را در حدود 3 تا 3.2 متر، بیشترین قطر بدنه 30 تا 40 سانتیمتر و دهانه بال آن را کمتر از 1.5 متر تخمین زد. با توجه به شکل مقطع بالها و بالکهای این موشک میتوان گفت بینا با "سرعت مافوق صوت" به سمت هدف خود سرازیر می‌شود.
پیکربندی این موشک شامل بدنه استوانهای، بالکهای کنترلی ذوزنقهای در دماغه و بالهای اصلی مثلثی امتداد یافته تا نزدیک دماغه با زائدههای ذوزنقهای در نوک بال است. پیشران سوخت جامد این موشک مانند سایر موشکهای همرده در انتهای بدنه قرار گرفته و بخش جست‌وجوگر لیزری و دماغه آن مشابه بمب هدایت لیزری ستار-4 و در واقع به فرم بمبهای هدایت لیزری پیووِی-2 است.
با توجه به برد و میزان محموله جنگی موشکهای ستار میتوان میزان محموله جنگی بینا را در دست‌کم 70 تا 100 کیلوگرم تخمین زد. با بهرهگیری از سامانه هدایت لیزری در فاز نهایی پرواز، این موشک با خطایی اندک به هدف خود اصابت می کند که در تصویر زیر خط سیر موشک را از ارتفاع تقریبی 30 متری بالای هدف تا لحظه‌ای پیش از اصابت در محدوده 3 تا 6 متری هدف مشاهده میکنید.
خطای اصابت در موشکهای هدایت لیزری بیشتر ناشی از دقت نشانهگذاری لیزری روی هدف است که در صورت اجرای این عمل توسط سامانههای پایدار شده در پهپادها یا سکوی ثابت زمینی توسط نیروهای تکاوری، این خطا در مقایسه با هدفگذاری توسط هواپیمای جنگنده قابل کاهش است.
از نکات قابل توجه در موشک بینا امکان شلیک آن به صورت سطح به سطح است. هر چند تعداد زیادی از موشکهای ساخته شده در دنیا هم به صورت هوا به سطح و هم سطح به سطح قابل کاربری هستند مانند برخی موشکهای ضد زره، موشکهای ضد کشتی و موشکهای کروز ضد اهداف زمینی اما تا کنون موشک سطح به سطح هدایت لیزری در این ابعاد و وزن با این روش عملیاتی مشاهده نشده است.
این شیوه استفاده از موشک بینا در صورت ترکیب با پرتابگر متحرک میتواند برای انهدام بسیار دقیق تجهیزات، استحکامات و قطع خطوط تدارکاتی دشمن در محدوده برد چند ده کیلومتری مورد استفاده قرار گرفته و نیاز به پشتیبانی هوایی را خصوصاً در شرایط استیلای هوایی دشمن یا وجود پدافند هوایی سنگین در منطقه هدف کاهش دهد.
در فیلم منتشرشده از شلیک این موشک در حالت سطح به سطح تغییر مسیر آن پس از اندکی فاصله گرفتن از پرتابگر مشهود است. این واقعیت نشان‌دهنده عدم شلیک این موشک، صرفاً به صورت شبه بالستیک در این حالت بوده و تأییدکننده وجود یک سامانه هدایت و ناوبری در آن برای تطبیق با مسیر مناسب برای رسیدن به هدف است. بنا بر این با در نظر داشتن این نکته نیز برد موشک بینا را تخمین زد.
بدیهی است در این حالت کار نشانهگذاری لیزری باید توسط پهپادها یا نیروهای تکاور به اجرا در آید که البته این دو روش در صورت شلیک موشک هدایت لیزری از هواپیماهای بمب افکن یا تهاجمی سرنشیندار نیز قابل استفاده است و خطر آسیب دیدن را برای هواپیمای گرانقیمت سرنشیندار در نقش نشانهگذار از بین میبرد.
به گفته مسؤولان دفاعی کشور موشک بینا دارای قابلیتهای دیگری غیر از موارد اعلام شده نیز است که در آینده معرفی خواهد شد. با توجه به نمونههای مشابه در دنیا میتوان گمانهزنی کرد انواع هدایت اپتیکی یا تصویرساز حرارتی نیز از این موشک در دست توسعه باشد.
بدیهی است انواع هواپیماهای کاربر موشک بینا محدود به هواپیمای تهاجم زمینی سوخو-25 نخواهد بود که در فیلمهای منتشر شده از موشک بینا در حال حمل دو فروند از آن دیده شد و هواپیماهایی مانند بمبافکن سوخو-24 و جنگنده-بمبافکن اف-4 فانتوم نیز میتوانند از آن بهره ببرد.
هواپیمای سوخو-25 با بهسازیهای مختلف از جمله هماهنگی با پهپادها برای نشانهگیری هدف و انتقال اطلاعات به آن (که در رزمایش پیامبر اعظم(ص) اعلام شد) و نیز تجهیز به تسلیحات جدید مانند موشک بینا به قابلیتهای عملیاتی بالاتری دست یافته و مأموریتهای خاصتری را بر عهده گرفته است.
روند طراحی و تولید سلاحهای هواپایه در کشور با درک نیاز به توسعه بیشتر چنین سامانههایی در چند سال اخیر سرعت بیشتری گرفته و با تمرکز فعالیتها در وزارت دفاع ضمن مشارکت بخشهای خودکفایی نهاجا و نیروی هوافضای سپاه از شتاب بیشتری هم برخوردار خواهد شد.
نمونههایی از این روند در توسعه موشک هوا به هوای فکور-90 و موشک هوا به سطح بینا قابل مشاهده بوده و ان‌شاءالله در آینده نیز ثمرات ارزشمند آن در به روز رسانی تجهیزات و تسلیحات این نیروها آشکارتر خواهد شد.
مشرق نیوز